خانه حسن خوش نشین یکی از خانه های تاریخی گیلان است - وبمستر وبلاگ

ساغریسازان از قدیمی ترین محلات رشت است که خانواده های متمکنی همانند خانواده حاج سمیع و اعقابش از اواخر دوره زندیه در این محله ساکن شدند. هر چند خانه آقا سمیع در میانه ساغریسازان سالها قبل تخریب شده ولی هنوز بعضی از خانه های فاخر به جا مانده از دوره قاجار همانند خانه رحمت سمیعی، نصرت اعظم سمیعی و مفخم السلطنه در این محله باقی است.

سال 1356 دولت تصویب نموده بود که این محله سنگفرش و تمام خانه های فاخر محله حفظ و نگهداری گردد. مصوبه ای که یک سال بعد به دست فراموشی سپرده شد. حالا اندک خانه هایی با معماری بومی گیلان در ساغریسازان باقی است. خانه هایی که هر چند به مقدار بناهای یاد شده فاخر نیستند، ولی روایتگر معماری خانه های شهری کرانه دریای کاسپین هستند.

خانه حسن خوش نشین یکی از آنهاست. رهگذرانی که از محله رودبارتان به سمت ساغریسازان می آیند، باید شیب رودبارتان را به سمت یوتپه طی نموده و به سمت گذر بلورچی بیایند. یوتپه تپه مانندی است که با وجود کاسته شدن از ارتفاع آن در اثر سالها تعریض معبر، هنوز هم شیب دار است و این اختلاف ارتفاع از سمت مسجد رودبارتان آنقدر زیاد است که مسجد در بلندی نهاده شد و کوچه شهیدان نهی قناد در فاصله ای بسیار محسوس.

یوتپه یادگار روزهایی است که یهودیان در این محله ساکن بودند و مسجد رودبارتان به گفته بعضی مورخان، احتمالا تغییر شکل یافته کنیسه یهودیان این محله است که بعد از تسلط صفویه بر گیلان و مهاجرت یهودیان ایجاد شده است.

در ابتدای گذر بلورچی، خانه ای با جداره ای به رنگ اخرایی و تلار کشیده اش با درهای چوبی اتاق های رو به معبر توجه عابران را جلب می نماید. وقتی از شیب یوتپه نفس نفس زنان بالا می آیید، پیرنشین طرفین خانه خوش نشین تو را به اندکی استراحت دعوت می نماید. سکوهایی در دو طرف درب خانه که مخصوصا برای استراحت عابران پیاده تعبیه میشد.

کاشی لاجوردی با عدد 7 بر سمت راست بالای در جا خوش نموده و نشان می دهد این خانه در دوره قاجار ساخته شده است.

بلدیه رشت در سال 1288 خورشیدی، خانه های رشت را با همین کاشی های لاجورد پلاک کوبی میکرد.

کلون در را که به صدا در می آورم، حسن خوش نشین در را باز می نماید. اما پیش از آنکه مرا به حیاط نقلی خانه اش دعوت کند، از پلاک خانه می پرسم و می گوید: من 35 سال پیش این خانه را با دو واسطه از فردی به نام پورآقا خریدم، او از اهالی سنگر بود. آن موقع این پلاک بود من هم نگه داشتم و به کتیبه سردر اشاره می نماید که آیات وان یکادالذین کفروا .. بر زمینه آبی کاشی نقش بسته است.

صاحبخانه می گوید این کتیبه هم بود. مدتی پیش پسرم که در اتاق های بالا خوابیده بود، نیمه شب متوجه سر و صدایی در آستانه در می گردد و وقتی بیرون می آید، می بیند کتیبه سردر را کنده اند. خوشبختانه سارقین پیروز نمی شوند. من هم دوباره کتیبه را سرجای خودش گذاشتم و دورش را گچ گرفتم.

این بار به حلقه آهنی فرو رفته بر لمبه چوبی تلار اشاره می کنم که چه کاربردی داشته و شرح می دهد: قدیم که برق نبود سر در خانه ها یکی از این حلقه ها می آویختند و فانوس یا هر چراغ روشنایی دیگر را به آن آویزان می کردند.

و من یادم آمد که میرزا خلیل رفیع، اولین شهردار رشت کسی بود که نخستین بار چراغ روشنایی را به خیابان های رشت آورد.

خانه نقلی حسن خوش نشین به گفته خودش 187 متر است. ولی قبلا خانه بسیار بزرگتر بوده و پیش از آنکه او مالک خانه گردد، نیمی از آن تخریب و آپارتمان سازی شده است. و آجرچینی های طاق ضربی دیوار حیاط همسایه مجاور را شاهد می گیرد که تنها از روی بام خانه پیداست.

حالا خانه نه چندان وسیع او حیاط کوچکی دارد که نور زندگی در آن ساطع است.

او می گوید: اتاق های بالا حدودا 14 متر است با تلار رو به خیابان و رو به حیاط، 24 متری می گردد. آن سوی حیاط هم یک اتاق و آشپزخانه کوچک است. او 70 سال سن دارد و می گوید توان بازسازی و تغییر کاربری خانه را ندارد و من به این فکر می کردم که اگر رج به رج سفال های چیده شده بر طاق ضربی های دیوار حیاط احیا گردد، دوباره شور زندگی در حیاط این خانه به راه می افتد و اگر این خانه کاربری متفاوتی بجز مسکونی مثلا اگر کاربری فرهنگی یابد می تواند پاتوق کوچکی برای اهالی فرهنگ گردد.

اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و میراث فرهنگی گیلان در بهمن سال 1401 خانه خوش نشین را واجد شرایط ثبت در لیست آثار ملی دانسته و به مالک ابلاغ نموده است.