با هم از عاشقانه های خیابان می گوییم - وبمستر وبلاگ

به همین دلیل این روز ها شهرام گیل آبادی نمایش اجتماعی تعاملی عاشقانه های خیابان نوشته محمد چرمشیر و بهمن عباسپور را در سالن استاد سمندریان تماشاخانه ایرانشهر روی صحنه می برد. در این نمایش که از 27 خرداد ماه آغاز شده الهام پاوه نژاد، سیما تیرانداز و ژاله صامتی در نقش زنان دستفروش مترو بازی می نمایند. این نمایش 85 دقیقه ای از بازیگری و اجرای زنده یک خواننده مرد نیز بهره می برد که این خواننده، رضا یزدانی است. سراغ دو نفر از بانوان هنرمند این نمایش یعنی الهام پاوه نژاد و ژاله صامتی رفته ایم و گپی کوتاه با آن ها زده ایم. در همین صفحه می توانید حرف های شهرام گیل آبادی، کارگردان نمایش و رضا یزدانی، بازیگر و خواننده این کار را هم بخوانید.

به تازگی شاهد بیان مسائل اجتماعی نوی در تئاتر ایران هستیم. هنر های نمایشی به ویژه تئاتر تا چه حد می تواند در بیان معضلات اجتماعی به ویژه با موضوع مسائل زنان و خانواده و مطلع سازی مردم جامعه مؤثر واقع گردد؟

پاوه نژاد:

هنر همواره با طرح مسائل اجتماعی همراه بوده و تئاتر هم دور از این دغدغه ها نبوده است. اما شاید این روز ها اجرای آن شکل و سیاق متفاوتی به خود گرفته است. زیرا شیوه های نو اجرایی نسبت به اجرای کلاسیک تأثیر بیشتری روی مخاطب می گذارد. طبیعتا وقتی در عصر نو به ویژه در 5 سال اخیر شاهد حضور رسانه مجازی و شبکه های اجتماعی هستیم آثار با این شیوه ها بیشتر دیده می شوند. البته نه تئاتر بلکه هر هنری که بتواند تأثیرگذار بوده و صدایی را به گوش مخاطب برساند در این زمینه مؤثر است. قطعا تئاتر مثل هر هنر دیگری می تواند به میزان ای در مخاطبان خود مؤثر باشد که فکری را مشغول و تماشاگر را درگیر نموده و او را با دغدغه فکری نو از سالن بیرون بفرستد. این کار باعث می گردد تماشاگر به موضوعی که مدنظر است فکر کند. در واقع ایجاد کردن این دغدغه، پیروزیت یک اثر هنری را نشان می دهد.

صامتی:

اینکه جوی به راه افتاده و فضایی فراهم شده است که دوستان هنرمند به واسطه رسالت واقعی شان به موضوع آسیب های اجتماعی بپردازند به نظر من خوب است. اما رسالت هنرمندان در حد مطلعی دادن است و عملا کاری برای پیشگیری و ساماندهی معضلات از دست ما ساخته نیست. یعنی دست هنرمندان در این زمینه خیلی باز نیست و نهاد های مربوطه و متولیان این موضوع باید برای پیشگیری از معضلات اقدام نمایند. ما برای مطلع سازی جامعه کوشش مان را خواهیم کرد، اما پرده برداری از برخی معضلات پنهان جامعه و مطلع شدن یک سری از افراد کافی نیست و باید مسئولان برای درمان آن هم فکری نمایند.

اشتغال برخی بانوان به عنوان فروشنده های سیار در یک دهه اخیر در شهر های بزرگ همانند تهران رو به افزایش بوده و بیشترین و مشهودترین فعالیت آن ها در ایستگاه ها و واگن های مترو است. شما به واسطه فعالیت هنری و شهرتی که دارید شاید کمتر شرایط سوارشدن در مترو و اتوبوس را داشته باشید. آیا برای اجرای این نقش شناخت کافی و نزدیک از کاراکتر زنان دستفروش داشتید؟

پاوه نژاد:

شناخت من خیلی نزدیک نبوده، اما تیم کارگردانی تحقیقات میدانی گسترده داشتند و در اختیار ما قرار دادند. به هر حال من سعی کردم چندباری در فضا قرار بگیرم، اما همانطور که خودتان هم اشاره کردید خیلی گسترده و مستمر نبوده و بیشتر سعی کردم از این داده های تحقیقاتی گروه استفاده کنم.

صامتی:

من جزو بازیگرانی هستم که زیاد از وسایل نقلیه عمومی از جمله مترو استفاده می کنم و خوشبختانه ارتباط نزدیکی با افراد جامعه دارم. حس و حال نقش هایی که بازی می کنم را از همین تعامل های اجتماعی می گیرم. کاراکتر هایی که بازی می کنم همان آدم هایی هستند که در زندگی روزمره آن ها را می بینم. شاید به همین علت باشد که بسیاری به من می گویند که بازی ام واقعی و رئال است. اما درباره زنان دستفروش اگر بگویم که خیلی ریز شدم و با دقت آن ها را دنبال کردم راست نگفته ام. ما به عنوان بازیگر از نقش ها کلیتی در فکرمان داریم، اما شاخ و برگی که به نقش می دهیم زاییده فکر ماست. در نمایش عاشقانه های خیابان، ما 3 زن، در واقع یک زن در 3 شکل هستیم و رفتار های این 3 زن زاییده فکر خیال پرداز ما به عنوان بازیگر است و حتما این نیست که این 3 زن وجود خارجی وجود داشته باشند.

همانطور که اشاره شد زن دستفروش کاراکتری رئال و واقعی است که مردم با آن ارتباط زیادی دارند. ایفای نقش های رئالیستی چقدر در جلب توجه مخاطب و ایجاد ارتباط با تماشاگر مؤثر است؟

پاوه نژاد:

طبیعتا هر نقشی که به وسیله بازیگر باورپذیر اجرا گردد مخاطب حرف و پیغام را درک نموده و به باور می رسد. مهم ترین موضوع از نظر فنی و تکنیکی این است که شما خودتان به عنوان خالق اثر چیزی را که اجرا می کنید باور داشته و تازمانی که خودتان به این شناخت و تصویرسازی فکری نرسید، نمی توانید قطعا پیروز عمل نموده و منتقل کنید.

صامتی:

من، چون خودم آدم رئالیستی هستم و بازی های رئال انجام می دهم خیلی موافق این نمایش هستم. شاید یک زن دستفروش مترو هرگز بلند بلند درباره عشق، شکست عشقی و یا شب های غم انگیزی که در مترو داشته حرف نزند، اما ما در نگاه کلی متوجه همه این ها در این زن می شویم. این زن می تواند دستفروش مترو، فروشنده بلیت مترو یا هر زن دیگری باشد. حس غم از نگاه و تن صدای زن مشخص می گردد. زن غمگین ته صدایش همواره گرفتگی وجود دارد و تنها عشق است که او را نجات می دهد. به همین دلیل است که ته صدای زن هایی که عاشق اند آوای غم انگیز شنیده نمی گردد. ما به عنوان کسانی که یک میزان با جزئیات به آدم ها نگاه می کنیم خیلی زود تشخیص می دهیم که یک زنی چقدر ناامید است و چقدر امیدوار. هر 3 ما نقش این زن ها را به صورت رئال بازی می کنیم و امیدواریم تماشاگر از این نمایش لذت ببرد.

گویا آنطور که از عنوان نمایش پیداست، تماشاگران شاهد یک دلبستگی و ارتباط عاشقانه در خیابان یا مترو خواهند بود. از این حس و حال نمایش برایمان بگویید؟

پاوه نژاد:

اجازه دهید از حس و حال نمایش برایتان چیزی نگویم تا قصه لو نرود. بهتر است تماشاگران بیایند و نمایش را ببینند. البته عنوان عاشقانه های خیابان می تواند به هر عشقی که در محیط ما هست اشاره داشته باشد. ربطی به زمان و مکان ندارد.

صامتی:

بهتر است این سؤال را جواب ندهم تا موضوع نمایش لو نرود. (باخنده) اجازه دهید تماشاگر بیاید و این نمایش را خودش ببیند و ما به او پیش فرض ندهیم. اینطور برای او هم مجذوب کننده تر خواهد بود.

چقدر با دغدغه های روزمره و معیشتی این قشر آشنا هستید و نگاه شما به فعالیت این زنان چیست؟ آیا به عنوان آسیب اجتماعی به فعالیت آن ها نگاه می کنید یا به نظر شما این شغل کاذب می تواند یک راه برای گریز از برخی آسیب ها باشد؟

پاوه نژاد:

قطعا به عنوان معضل نمی بینم، اما به عنوان یک موردی می بینم که باید برای آن چارچوب و اصولی قائل شد. به هر حال در همه کشور ها دستفروشی داشته و جرم نیست. در بسیاری از موارد افراد با این شغل از انحطاط اخلاقی و مسائل انحرافی دور می شوند. زن و مرد هم فرقی نمی نماید.

صامتی:

واقعیت این است که نمی توانم بگویم که با جزئیات زندگی آن ها آشنا هستم. اما قطعا آدم هایی خوشبخت و در رفاه نیستند. در همه جای دنیا پدیده خرده فروشی نشان از عدم مدیریت درست و عدم برنامه ریزی مالی و اجتماعی است که موجب این ناهنجاری ها و این نوع تامین معیشتی می گردد. اگر یک زن، یا یک مرد فرقی نمی نماید، در جای دیگری شرایط اشتغال دائم و آبرومندانه داشته باشد دستفروشی نخواهد کرد. یک زن در این شرایط برای آنکه تن به بسیاری از کار ها ندهد مجبور است که دستفروشی کند. 90 درصد آنان به اجبار این شغل را انتخاب نموده اند و لذتی نمی برند.

به عنوان یک هنرمند پیشنهادی برای ساماندهی فعالیت های زنان دستفروش دارید؟ به عنوان مثال استقرار آن ها در گذر های فرهنگی و هنری و بازارچه های داخل ایستگاه ها که بار ها در ایستگاه تئاتر شهر شاهد آن بودیم موجب حفظ شأن و کرامت فروشنده ها و ایجاد فضای بصری زیباتر در سفر های زمینی می گردد. شما چه نظری دارید؟

پاوه نژاد:

قطعا همینطور است. همانطور که اشاره کردید این راه چارهی عالی است و به قول معروف نیکی و پرسش! ممکن است من به عنوان شهروند برای ساماندهی این موضوع طرح های زیادی به نظرم برسد، اما طرح های من با ده ها موانع قانونی، شهروندی و اجتماعی اجرایی روبرو می گردد. طبیعتا کسی که متولی این کار است با موانع و قوانین آن آشناست و بهتر می تواند طرح و راه چاره ارائه دهد. من یک بار به صورت اتفاقی وسیله نداشتم و هوا خوب بود. دوست داشتم مسیر میدان ولیعصر (عج) تا تئاتر شهر را پیاده قدم بزنم. تعداد زیاد دستفروش ها در این مسیر برایم عجیب و حیرت آور بود. عجیب تر تعداد زیاد دستفروشی زنان و دختران جوان بود. به هر حال این شکل فعالیت در زیبایی بصری شهر هم تأثیر منفی دارد. قطعا برپایی بازارچه هایی با غرفه یا چادر هایی منظم به عنوان بازار های فصلی یا مناسبتی و یا آخر هفته ای بسیار مؤثر است. اما باید منظم باشد تا آن افراد هم بتوانند برای این کار برنامه ریزی نمایند.

صامتی:

قطعا که بهتر خواهد بود و من هم موافقم. اگر مأمنی داشته باشند و بدون دردسر و دل آشوب به کارشان بپردازند و درآمدی باخیال آسوده داشته باشند خیلی بهتر است.

تا به امروز از این زنان دستفروش خرید نموده اید؟ یا احیانا خاطره ای از ملاقات با آن ها دارید؟

پاوه نژاد:

نه واقعا چیز خاصی نخریده ام. چندروزی که به خاطر اجرا بیشتر از مترو استفاده کردم بیشتر به فضای کار توجه می کردم و فرصت خرید فراهم نشد.

صامتی:

خاطره چندانی از آن ها ندارم، اما بعضا از آن ها خرید می کنم. من هر وقت سوار مترو می شوم و این دستفروشان را می بینم یک سری کالا هایی می بینم که همواره فکر می کردم باید داشته باشم و خرید می کنم.

پای صحبت های رضا یزدانی، بازیگر و نوازنده نمایش عاشقانه های خیابان

با دغدغه های اجتماعی غریبه نیستم

رضا یزدانی در عاشقانه های خیابان علاوه بر بازیگری، اجرای زنده موسیقی و خوانندگی هم دارد. او که خواننده تیتراژ بیش از 20 فیلم سینمایی و 11 مجموعه تلویزیونی است از تأثیر شاخه های مختلف هنری در بیان بهتر معضلات اجتماعی می گوید: به نظر من نه فقط تئاتر که هر رشته هنری، خواه موسیقی و خواه سینما، فرقی نمی نماید، می تواند با تعامل خوبی که با مخاطبش برقرار می نماید پیغام مشخصی را منتقل کند. استفاده از هنر برای انعکاس معضلات اجتماهی هم اتفاق خوبی است و بازتاب گسترده ای دارد و مردم استقبال می نمایند. به عقیده من کار هنری خوب می تواند تأثیرگذاری ای به مراتب بیشتر از نوشتن یک مقاله داشته باشد. البته کار های تحقیقاتی هم جایگاه خود را دارند و در اجرای بهتر کار های هنری می توانند مورد استفاده قرار گیرند.

او که صاحب 10 آلبوم موسیقی است از ترانه هایی که با موضوعات اجتماعی سروده می گوید: از سال ها قبل دغدغه مطرح کردن معضلات اجتماعی با زبان موسیقی را داشتم و با دغدغه های اجتماعی غریبه نیستم. حتی تعدادی از ترانه هایم با نام های کارتن خواب، مش رمضون و غول سیاه با مضامین اجتماعی همراه است.

او گریزی هم به اجرای خود در نمایش عاشقانه های خیابان دارد و می گوید: این نمایش گوشه ای از زندگی زنان شاغل و سرپرست خانوار در مترو را نشان می دهد. راستش من زیاد سوار مترو نشده ام و سال ها پیش 3 الی 4 بار از مترو استفاده کردم و خیلی با این کار آن ها آشنا نبودم، اما در جامعه زندگی می کنم و خارج از واگن های مترو و در سطح شهر دستفروش و به ویژه دستفروش زن بسیار دیده ام و خیلی هم با زندگی آن ها غریبه نیستم. سرچهارراه ها گاهی از آن ها گل، آدامس یا دستمال خریده ام. البته ناگفته نماند وقتی وارد این پروژه شدم دست اندرکاران این نمایش داده های تحقیقاتی خوبی در اختیار ما قرار دادند و شناخت خوبی از وضع اشتغال آن ها کسب کردم. اغلب آن ها به خاطر امنیت داخل واگن، فروشندگی در مترو را انتخاب نموده اند، اما به عقیده من بهتر است مسئولان حمایت بیشتری از این قشر زحمتکش داشته باشند؛ مثلا استقرار آن ها در مکان های مشخص و ساماندهی فعالیت شان به حفظ شأن و منزلت و تامین امنیت شغلی و جانی آن ها می افزاید. من هم برای اطلاع رسانی در این زمینه هر کاری که از دستم ساخته باشد دریغ نمی کنم.

ناگفته نماند علیرضا مهدی زاده نوازنده ساکسیفون، میلاد عدل نوازنده گیتار الکتریک، آرش زمانیان نوازنده گیتار باس و محمد خرمی نژاد نوازنده درامز، گروه نوازندگانی هستند که یزدانی را در این اجرا همراهی می نمایند.

شهرام گیل آبادی، کارگردان نمایش عاشقانه های خیابان از سختی ها و موانع پیش روی این نمایش می گوید

گفتن از آسیب های اجتماعی جرأت می خواهد

نمایش عاشقانه های خیابان در واقع روایتی خاص از زندگی پیچیده و سخت زنان دستفروش در خیابان ها و مترو است که به کارگردانی شهرام گیل آبادی به صحنه می رود. او که مدیرعامل خانه تئاتر هم هست چندی پیش نمایش یک دقیقه و سیزده ثانیه را که اثری درباره بحران کارتن خواب ها در ایران بود روی صحنه برده بود که با استقبال خوب اهالی هنر روبه رو شد. حالا او با عاشقانه های خیابان به حوزه مسائل اجتماعی زنان به ویژه زنان سرپرست خانوار ورود پیدا نموده و حرف هایی برای گفتن دارد با او گفت وگویی کوتاه نموده ایم که در ادامه می خوانید.

اجرای نمایش هایی با موضوعات روز جامعه از جمله کودک آزاری، زنان خیابانی و تکدی گری تا چه حدی می تواند به مطلع سازی جامعه و حل معضلات آن یاری کند؟ از اثرگذاری این هنر نمایشی در انتقال مفاهیم آسیب های اجتماعی بیشتر برایمان بگویید.

بحث آسیب های اجتماعی پیچیدگی خاص خود را دارد و پرداختن به آن ها بحث ساده ای نیست و احتیاج به خبرگی دارد. با ورود غیرحرفه ای به این موضوع جز وارد کردن لطمه به آثار دراماتیک و نیز فضای اجتماعی چیزی عاید نمی گردد، اما اگر با پژوهش و با رسیدن به یک عمق معنایی مناسب آثار اجتماعی خلق شوند می توانند به توسعه و برنامه ریزی اجتماعی یاری جدی نمایند. د

ر زمینه تئاتر هم باید عرض کنم در واقع تئاتر توانایی پرداختن به موضوعات و حتی آسیب های اجتماعی در عمق مناسب خود و آموزش جامعه را دارد. به گونه ای که تماشاگر خود را مطلع نموده و موجب تغییر رفتار در او شده یا اینکه تماشاگر را به یک قانع کردن برساند؛ قانع کردنی که نسبت به فضای اجتماعی اعتمادی ایجاد کند و تماشاگر را برای تغییرات اجتماعی کنشگر کند. اما بستگی دارد این توانایی با نگاهی مطلعانه، فهیم و تعقلی جوری رقم بخورد که از فضای اجتماعی و توانمندی تئاتر هم بهره گرفته و بتواند توسعه فکری را هم در تماشاگر به وجود بیاورد؛ برای مثال یک سال کار تحقیقاتی روی نمایش عاشقانه های خیابان اجرا شده است. با 87 زن دستفروش مترو تبادل نظر نموده ایم.

یکی از موضوعات قابل توجهی که به دست آوردیم این بود که احساس امنیت این زنان در دستفروشی در مترو بیشتر از خیابان بود. بیشتر این زنان سرپرست خانوار هستند و فقر باعث از هم پاشیده شدن زندگی آن ها شده است، 62درصد از آن ها فرزند دارند که بعد از خروج از خانه نمی دانند چه کاری باید برای آنان بنمایند و قفل کردن در خانه نیز مسائل بسیاری را برای آن ها ایجاد نموده است. برخی از این افراد با بازیگران ما تعامل داشتند؛ از این رو بازیگران ما در اوج دریافت احساس به ایفای نقش می پردازند.

شما تجربه پیروزی در پرداختن به آسیب های اجتماعی در حوزه هنر های نمایشی دارید. علت خاصی داشت که این بار از میان ده ها مسئله اجتماعی نو به مسائل زنان و خانواده پرداخته اید؟

خانواده در تفکر ایرانی یکی از اصولی ترین ساختار های اجتماعی است که باید به آن توجه جدی گردد. بی توجهی به خانواده در پی خود آسیب اجتماعی دارد و مسیر غلطی برای همه افراد جامعه ایجاد می نماید. پس موضوع زن و توسعه فکری زن می تواند از مسیر خانواده عبور کند و زنان ایرانی معمولا در نگاهی که به آن ها می گردد عمود خیمه خانواده اند. پس اگر به زن و به خانواده در خلق آثار هنری توجه لازم گردد این ارزشگذاری می تواند در جامعه ایرانی به برجستگی موضوع یاری کند. تئاتر می تواند این برجستگی را به وجود بیاورد. این موضوع جای سرمایه گذاری و حمایت جدی از سوی مسئولان را دارد. دستگاه های مختلف می توانند به جای کار های بی اثر یا کم اثر، در این تیپ کار ها برای زن برنامه ریزی جدی داشته باشند.

کمی از نمایش عاشقانه های خیابان برایمان بگویید.

عاشقانه های خیابان یک درام اجتماعی و عاشقانه است که در بستر عشق، علاقه و دوست داشتن بسیاری از معضلات اجتماعی را مطرح می نماید. این قصه به تماشاگر خود هشدار می دهد که بی توجهی به زنان و بچه ها و بی پناهی آن ها می تواند برای جامعه ایرانی آسیب های جبران ناپذیر داشته باشد. بعلاوه در این اجرا که با مشارکت تماشاگران و بازیگران و به شیو های تعاملی تقدیم می گردد، سعی شده از قرارداد های رایج تئاتر فاصله گرفته و در تعاملی سازنده بین مخاطب و اجرا، نمایش را به اثری به یادماندنی برای مخاطب تبدیل کند.

اجرای این نمایش با انتقاداتی، چون بحث سیاه نمایی مسائل همراه شد. اگر تمایل دارید از این انتقاد ها بگویید؟

انتقاداتی درخصوص اجرای این نمایش و بیان آسیب های اجتماعی حتی از سوی شماری از رسانه ها مطرح شد. اما ما دلسرد نشدیم. خوشبختانه با استقبال خوب تماشاگران بلیت های 3 اجرای نخست نمایش قبل از آغاز اجرا به انتها رسید و ما همچنان شاهد این استقبال خوب تماشاگران هستیم و این نشانگر این است که راه را درست آمده ایم. به عقیده من وقت آن رسیده که قلم به سمت مردم حرکت کند و صدای مردم بی صدا گردد؛ حذف کردن و صحبت نکردن راجع به آسیب های اجتماعی یاریی نمی نماید. هر کس هر جور دوست دارد عمل کند، اما من حاضر نیستم از کار خودم عقب نشینی کنم. پایمردی این است که آسیب اجتماعی را حذف نکنیم بلکه دنبال درمان آن باشیم. این نمایش می خواهد آسیب های اجتماعی نادیده گرفته نگردد. پرداختن به آسیب های اجتماعی سیاه نمایی نیست؛ عاشقانه های خیابان واقعیت جامعه ماست و ما باید به سمت حل معضلات برویم. آن وقت است که می توانیم به زندگی در شهر افتخار کنیم.

صامتی:

من جزو بازیگرانی هستم که زیاد از وسایل نقلیه عمومی از جمله مترو استفاده می کنم و خوشبختانه ارتباط نزدیکی با افراد جامعه دارم.

پاوه نژاد:

هنر همواره با طرح مسائل اجتماعی همراه بوده و تئاتر هم دور از این دغدغه ها نبوده است. اما شاید این روز ها اجرای آن شکل و سیاق متفاوتی به خود گرفته است.

پ

منبع: برترین ها