پژوهشی روی 616 زبان نشان داد کدام زبان ها بیشترین واژه برای برف دارند
به گزارش وبمستر وبلاگ، زبان تنها وسیله ارتباطی نیست؛ آیینه ای ست از آن چه مردم یک فرهنگ، هر روز با آن زندگی می نمایند. در بعضی نقاط دنیا، مردم به اسب وابسته اند و زبان شان از واژه هایی در توصیف این حیوان لبریز است. در جایی دیگر، طعم غذا یا نوع بارش باران، آن قدر پررنگ در زندگی روزمره حاضر است که زبان به ناچار دنیای واژگان گسترده ای برای آن می سازد.
در یک پژوهش گسترده که اخیراً منتشر شده، تیمی از زبان شناسان و دانشمندان داده تصمیم گرفتند بفهمند کدام زبان ها، بیشترین واژه ها را برای مفاهیمی خاص دارند. نتیجه این پژوهش، هم مجذوب کننده است، هم گاه غافل گیرکننده.
چگونه تحقیق انجام شد؟
پژوهشگران با آنالیز 1574 فرهنگ لغت دوزبانه، بین انگلیسی و 616 زبان دیگر، الگوهایی را از فراوانی واژگان در زمینه های گوناگون استخراج کردند. آن ها به جای آنالیز مستقیم واژه ها، تعداد دفعاتی را شمردند که هر واژه در فرهنگ لغت ها ظاهر شده است. این کار، تصویر نسبتاً دقیقی از عمق واژگان هر زبان در حوزه های خاص ارائه داد.
برای نمونه، زبان مغولی (Mongolian) نه تنها واژه آرگامَگ (argamag) به معنای اسب تندرو یا مسابقه ای را دارد، بلکه فعل چُدُرلُخ (chodörlöh) را نیز دارد که به معنی بستن بند پای اسب است. چنین واژگانی نشان می دهد که اسب در این زبان نه یک مفهوم کلی، بلکه دنیایی مستقل با جزییات فراوان است.
افسانه یا واقعیت؟ زبان اسکیمو و واژه های برفی
سال ها گفته می شد که زبان های اسکیمو واژه های بی شماری برای توصیف انواع برف دارند. بعضی این ادعا را افسانه واژگان اسکیمو نامیدند و آن را رد کردند. اما یافته های این پژوهش، تصویر متفاوتی ترسیم می نماید.
زبان اینکتیتوت شرقی کانادا (Eastern Canadian Inuktitut) در صدر جدول زبان هایی نهاده شد که بیشترین واژه را برای مفهوم برف دارند. واژه هایی مثل کیکالوکپوک (kikalukpok) به معنای صدای پا روی برفِ یخ زده یا اپینگاوت (apingaut) به معنای اولین بارش برف نمونه هایی از این تنوع اند.
دو زبان دیگر از خانواده اسکیمویی نیز در لیست بالا دیده می شوند. بعلاوه زبان هایی از آلاسکا مثل دِناینا (Denaina) و یوپیک مرکزی (Central Alaskan Yupik) در میان 20 زبان برتر قرار دارند. جالب این جاست که زبان اسکاتلندی (Scots) هم با واژه هایی مانند دون لِی (doon-lay) به معنای برف سنگین و فادام (fuddum) به معنای برفِ شناور با فاصله های زمانی در این لیست جای گرفته است.
رابطه میان زبان، طبیعت و ارزش های فرهنگی
نتایج این تحقیق نشان داد که زبان ها معمولاً در حوزه هایی که برای فرهنگ شان حیاتی یا پرکاربرد است، واژگان بیشتری دارند. مثلاً زبان های ژاپنی، طیف متنوعی از واژه ها برای توصیف مزه دارند. واژه اُوْمای (umami) که طعم پنجم را توصیف می نماید، نمونه ای از این دقت زبانی است. یا در زبان های آفریقایی مثل شانای (Shona) یا ایست تآ (East Taa) ده ها واژه برای توصیف باران وجود دارد، حتی اگر بارش چندان زیاد نباشد.
در زبان ایست تآ مثلاً، واژه لَبه || نُو-با (lábe || núu-bâ) به عنوان خطاب محترمانه به رعد برای طلب باران استفاده می گردد، یا قابا (|qába) به معنای مراسم پاشیدن آب یا ادرار برای طلب باران است. این تنوع زبانی، گویای اهمیتی ست که باران برای بقای مردمان این نواحی دارد.
بوی ماهی، خون، یا لباس مرطوب؟ دنیای واژگان در جزایر اقیانوس آرام
پژوهش بعلاوه نشان داد زبان هایی مانند مارشالی (Marshallese) در اقیانوس آرام، واژگان پیچیده ای برای بو دارند. برای مثال، جَتبو (jatbo) به معنای بوی لباس نم دار، مِلّا (meļļā) به معنای بوی خون، و آِلِل (aelel) به معنای بوی ماهی مانده روی پوست یا ظروف است. این موضوع تا به امروز کمتر مورد توجه زبان شناسان بوده و حالا به لطف روش های رایانشی تازه، در حال کشف شدن است.
محدودیت ها و نکات مهم برای تفسیر نتایج
با این که پژوهش صورت گرفته، گام بزرگی در درک رابطه زبان و فرهنگ است، اما پژوهشگران هشدار داده اند که نتایج را نباید بیش از مقدار تعمیم داد. چرا که شمار واژگان در فرهنگ لغت ها ممکن است به علت جمله های مثالی یا ترجمه های پرتکرار دچار تورم مصنوعی شده باشد.
از سوی دیگر، این نوع تحلیل ها اگر ناآگاهانه استفاده شوند، می توانند به تقویت کلیشه های فرهنگی منجر شوند. پس تأکید پژوهشگران این است که یافته ها را با احترام و در چارچوب درستی آنالیز کنیم، نه به عنوان بازنمای کامل یک فرهنگ.
منبع
منبع: یک پزشک